Każdy z nas marzy o bliskich i wspierających relacjach. Pragniemy być kochani, akceptowani i rozumiani. Jednak droga do tego bywa trudna. Często zdarza się, że w związkach powtarzamy te same schematy: albo uciekamy przed bliskością, albo czujemy się nadmiernie zależni od partnera. Dlaczego tak się dzieje?

Odpowiedź kryje się w stylach przywiązania – wewnętrznych wzorcach, które kształtują się w dzieciństwie i wpływają na całe dorosłe życie. W terapii schematów to właśnie one są kluczem do zrozumienia problemów emocjonalnych i trudności w relacjach.

Czym są style przywiązania?

Teoria przywiązania powstała dzięki badaniom Johna Bowlby’ego i Mary Ainsworth. Odkryli oni, że to, jak opiekunowie reagowali na potrzeby dziecka, tworzy w nim pewien „plan” na przyszłe relacje.

Podstawowe style przywiązania:

1. Bezpieczny – „mogę liczyć na innych, jestem ważny”.
2. Lękowo-ambiwalentny – „boję się, że zostanę opuszczony, muszę zabiegać o uwagę”.
3. Unikający – „muszę radzić sobie sam, bliskość jest niebezpieczna”.
4. Zdezorganizowany (lękowo-unikający) – „chcę bliskości, ale się jej boję, nie wiem komu mogę ufać”.

Dlaczego warto rozpoznać swój styl przywiązania?

Świadomość własnego stylu działa jak mapa – pokazuje, skąd biorą się nasze reakcje i czego naprawdę potrzebujemy. Bez tej wiedzy łatwo wpaść w błędne koło: ciągle wybierać partnerów, którzy nas ranią, powielać wzorce rodziców, unikać bliskości, choć w głębi serca jej pragniemy.

Korzyści z rozpoznania swojego stylu:

• większa samoświadomość,
• możliwość zatrzymania powtarzających się schematów,
• szansa na zdrowsze, bardziej satysfakcjonujące związki,
• lepsze radzenie sobie z emocjami.

Style przywiązania a związki – jak to wygląda w praktyce?

1. Styl bezpieczny

• Codzienne życie: łatwość w proszeniu o pomoc, umiejętność wyrażania uczuć.
• W związku: stabilność, zaufanie, zdolność do kompromisów.
• Możliwe trudności: nawet osoby ze stylem bezpiecznym mogą doświadczać kryzysów, ale zwykle potrafią je rozwiązać.

2. Styl lękowy

• Codzienne życie: ciągłe sprawdzanie telefonu, nadmierne analizowanie, czy ktoś się oddala.
• W związku: potrzeba bliskości „na już”, lęk przed zdradą, zazdrość.
• Skutki: partnerzy mogą czuć się kontrolowani i przeciążeni, co paradoksalnie zwiększa ryzyko rozpadu relacji.

3. Styl unikający

• Codzienne życie: trudność w proszeniu o pomoc, perfekcjonizm, nadmierne skupienie na pracy.
• W związku: dystans emocjonalny, niechęć do rozmów o uczuciach.
• Skutki: partner może czuć się odrzucony, co prowadzi do konfliktów i samotności.

4. Styl zdezorganizowany

• Codzienne życie: huśtawki emocjonalne, niepewność w relacjach.
• W związku: raz ogromne pragnienie bliskości, raz wycofanie i chłód.
• Skutki: burzliwe, toksyczne relacje, poczucie chaosu i niepewności.

Style przywiązania a zdrowie psychiczne

Niepewne style przywiązania są powiązane z wieloma trudnościami:

• depresja – poczucie osamotnienia i bezradności,
• uzależnienia – próba regulowania emocji przez alkohol, pracę, zakupy,
• zaburzenia lękowe – nieustanny strach przed odrzuceniem,
• problemy w związkach – powtarzanie tych samych destrukcyjnych wzorców,
• niskie poczucie własnej wartości – wewnętrzny krytyk podsuwający przekonania „nie jestem wystarczający”.

Studium przypadku – jak to wygląda w praktyce?

Przykład 1: Anna (styl lękowy)

Anna często pisze do swojego partnera, pytając, czy ją kocha i dlaczego tak długo nie odpisuje. Kiedy partner wraca zmęczony z pracy, ona interpretuje to jako „on się oddala” i zaczyna kłótnię. W rzeczywistości Anna panicznie boi się porzucenia – to echo jej dzieciństwa, gdy mama często znikała na wiele godzin.

Przykład 2: Marek (styl unikający)

Marek od lat unika rozmów o uczuciach. Jego partnerka czuje, że „nigdy nie jest naprawdę blisko”. Kiedy ona płacze i mówi o swoich potrzebach, on reaguje chłodem, bo w dzieciństwie nauczył się, że okazywanie emocji jest oznaką słabości.

Przykład 3: Kasia (styl zdezorganizowany)

Kasia w jednej chwili pragnie bliskości, w następnej ucieka, oskarżając partnera o zdradę. Czuje ogromną potrzebę bycia kochaną, ale jednocześnie panicznie boi się, że zostanie zraniona. Jej historia rodzinna to chaos, przemoc i brak stabilności.

Jak terapia schematów pomaga?

1. Identyfikacja schematów – np. „nikt mnie nie pokocha”, „muszę radzić sobie sam”.
2. Doświadczenie korektywne – terapeuta staje się bezpieczną bazą, której pacjent mógł kiedyś nie mieć.
3. Praca z trybami – pacjent uczy się rozpoznawać swoje części (np. tryb dziecka opuszczonego, krytyka wewnętrznego).
4. Nauka nowych strategii – jak prosić o pomoc, jak wyrażać emocje, jak regulować napięcie bez uciekania w uzależnienia.

Jakie zmiany można zauważyć po terapii?

Po terapii schematów wiele osób zauważa, że ich relacje stają się spokojniejsze i bardziej bezpieczne. Łatwiej im rozpoznawać i wyrażać własne potrzeby, co zmniejsza ryzyko nieporozumień i frustracji. Stopniowo spadają też objawy depresji czy lęku, ponieważ pojawia się większe poczucie wpływu na swoje życie. Pacjenci uczą się zdrowszych sposobów radzenia sobie ze stresem, a wraz z tym rośnie ich akceptacja dla siebie i swoich emocji.

Co możesz zrobić samodzielnie? – praktyczne wskazówki

1. Zacznij obserwować swoje reakcje w relacjach – kiedy czujesz lęk, zazdrość, wycofanie.
2. Prowadź dziennik emocji – zapisuj sytuacje, w których uruchomił się Twój „stary wzorzec”.
3. Ucz się samoregulacji – oddech, medytacja, krótkie przerwy w napięciu.
4. Rozmawiaj otwarcie z partnerem – zamiast oskarżać, mów o swoich potrzebach („czuję się niepewnie, kiedy długo nie odpisujesz”).
5. Ćwicz wyrozumiałość dla siebie – przypominaj sobie, że Twoje reakcje to efekt doświadczeń, a nie „wina”.
6. Rozważ terapię schematów – to proces, w którym możesz naprawdę zmienić swój styl przywiązania.

Styl przywiązania nie jest wyrokiem. Choć został ukształtowany w dzieciństwie, jako dorośli mamy możliwość pracy nad sobą. Zrozumienie własnego stylu pozwala lepiej zrozumieć swoje reakcje i potrzeby. Terapia schematów daje narzędzia, by przestać powielać stare wzorce i zbudować w sobie poczucie bezpieczeństwa.

To proces wymagający czasu i odwagi, ale prowadzi do tego, czego wszyscy szukamy – dojrzałej, stabilnej i pełnej ciepła relacji z samym sobą i z drugim człowiekiem.