Przewlekły ból to nie tylko problem fizyczny. Choć może zaczynać się od urazu, choroby czy przeciążenia, z czasem staje się złożonym doświadczeniem, w którym ogromną rolę odgrywa psychika. To właśnie dlatego psychoterapia, a szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT), zyskuje coraz większe uznanie w leczeniu osób zmagających się z bólem przewlekłym.

Przewlekły ból – powszechny i wyniszczający

Szacuje się, że nawet 20–30% dorosłych na świecie cierpi na przewlekły ból, czyli taki, który trwa ponad 3 miesiące. W Europie dotyczy to ok. 1 na 5 osób. Najczęstsze dolegliwości to bóle krzyża, stawów, migreny, bóle neuropatyczne czy związane z chorobami takimi jak fibromialgia czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Ból wpływa nie tylko na ciało, ale też na sen, nastrój, relacje społeczne i życie zawodowe. Nie dziwi więc, że u ponad 50% osób z przewlekłym bólem pojawiają się objawy depresji lub lęku. I tu właśnie CBT ma ogromny potencjał.

Na czym polega CBT i jak działa w przypadku bólu?

CBT to forma psychoterapii, która uczy, jak zmieniać sposób myślenia, reagowania i zachowania w sytuacjach stresujących czy trudnych. W przypadku bólu koncentruje się na kilku kluczowych elementach:

Zmiana myślenia o bólu – np. z „ten ból mnie niszczy” na „mogę sobie z tym poradzić”.

Nauka technik radzenia sobie – od treningu relaksacyjnego po strategie uważności (mindfulness).

Przełamywanie unikania aktywności – które często nasila problem (np. zbyt długie leżenie, rezygnacja z ruchu).

Poprawa nastroju i jakości życia – CBT pomaga redukować objawy depresji i lęku, które wzmacniają odczuwanie bólu.

Czy terapia CBT pomaga w dolegliwościach bólowych? Twarde dane z badań

CBT to jedna z najlepiej przebadanych form terapii w kontekście przewlekłego bólu. Oto kilka najważniejszych danych:

Przegląd 40 badań klinicznych (Cochrane, 2012) wykazał, że CBT skutecznie zmniejsza nasilenie bólu, poprawia nastrój i ogólne funkcjonowanie. Efekty były zauważalne nawet po zakończeniu terapii.

W badaniu z 2016 roku (Cherkin i in.) porównano CBT, terapię uważności i standardową opiekę u osób z bólem krzyża. 61% pacjentów po CBT zgłosiło znaczną poprawę po 6 miesiącach, w porównaniu do 44% w grupie kontrolnej.

Metaanaliza z 2016 roku (Veehof i in.) obejmująca ponad 4 000 pacjentów pokazała, że CBT zmniejsza ból i poprawia funkcjonowanie nawet przez 6 miesięcy od zakończenia terapii.

Co ciekawe, CBT wpływa też na działanie mózgu – badania neuroobrazowe wykazały, że zmienia się aktywność obszarów odpowiadających za przetwarzanie bólu i emocji, takich jak kora przedczołowa czy zakręt obręczy.

CBT w praktyce: jak wygląda taka terapia?

Terapia CBT w leczeniu przewlekłego bólu trwa zazwyczaj od 8 do 12 tygodni. Może być prowadzona indywidualnie, grupowo lub online. Sesje odbywają się raz w tygodniu, a między spotkaniami pacjent wykonuje konkretne zadania i ćwiczenia.

Typowe elementy CBT to:

• Prowadzenie dzienniczka bólu i emocji
• Identyfikacja negatywnych myśli i ich modyfikacja
• Trening relaksacyjny, oddechowy i uważności
• Planowanie aktywności fizycznych i społecznych
• Rozwijanie strategii radzenia sobie ze stresem

CBT może być stosowana samodzielnie, ale często jest łączona z farmakoterapią, fizjoterapią czy terapiami komplementarnymi, jak np. akupunktura.

Nie tylko dla optymistów – ale nie dla każdego

CBT nie jest magicznym rozwiązaniem i nie działa zawsze jednakowo. Niektóre osoby nie są gotowe na zmianę lub mają bardzo silne objawy depresji, które utrudniają pracę terapeutyczną. W takich przypadkach warto najpierw zająć się stabilizacją nastroju lub włączyć inne formy pomocy. Co ważne – CBT nie „wmawia”, że ból jest w głowie. Wręcz przeciwnie – uznaje jego realność i uczy, jak lepiej sobie z nim radzić, bez walki z samym sobą.

CBT przyszłości – terapia online

W ostatnich latach rośnie popularność terapii online i aplikacji mobilnych opartych na CBT. Badania pokazują, że internetowa wersja CBT mogą być równie skuteczne, szczególnie jeśli są prowadzone zdalnie przez terapeutę lub z dodatkowymi materiałami edukacyjnymi.

Dzięki temu CBT staje się bardziej dostępna dla osób mieszkających poza dużymi miastami, z ograniczeniami ruchowymi lub trudnościami finansowymi.

CBT daje realną ulgę

Psychoterapia poznawczo-behawioralna nie „leczy” bólu w tradycyjnym sensie, ale uczy, jak żyć lepiej mimo bólu. Dzięki niej pacjenci często odzyskują poczucie sprawczości, poprawiają jakość życia i zmniejszają uzależnienie od leków przeciwbólowych.

W świecie, w którym przewlekły ból dotyka milionów ludzi, a leki nie zawsze są rozwiązaniem, CBT staje się jednym z najważniejszych elementów nowoczesnego podejścia do leczenia bólu.

Kluczowe liczby w pigułce: